Манайд төрөөс татаас авдаг хэдэн салбар бий. Гомдоллохоо хүрэхээр хамгийн их төрд гомдож, хэл ам татлах хэрнээ дэмжлэг авахаараа тас нууж ирсэн.
Үнэн хэрэгтээ дотоодын үйлдвэрлэгчдээ дэмжихээр үнэ нь тэнгэрт хадсан байх юм гэж иргэд толгой сэгсэрдэг нь аргагүй юм.
Ер нь өнгөрсөн хэдэн жилд гурилын үнэ өсөж байгаа талаар иргэдээс ирүүлсэн гомдлын дагуу ШӨХТГ-аас гурилын үйлдвэрүүд үнийг үндэслэлгүйгээр нэмсэн гэж үзэж, хэдэн удаа торгууль тавьсан байдаг.
ШӨТХГ-аас гол үйлдвэрлэгч аж ахуй нэгжүүдийг судалж үзэхэд:
Улаанбуудай гурилын 87.5 хувийг эзэлдэг. Улаанбуудайн үнэ хэвэндээ байхад гурилын үнэ огцом өссөн нь үндэслэлгүй гэдэг дүгнэлтийг гаргасан. Гэтэл үйлдвэрүүдийн төлөөлөл энэхүү шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрөхгүй шүүхэд хандаж, одоо шүүхийн шатанд маргаан үргэлжилж байгаа.
Гурилын үйлдвэрүүд тариаланчдаас дунджаар тонн улаан буудайг 700 мянга орчим төгрөгөөр авдаг. Буудай нь 1кг гурил үйлдвэрлэхэд 90 хувийнх нь өртгийг бий болгодог зүйл. Гэтэл 700 төгрөгөөр авсан буудай гурил болоод 3000 төгрөг хүртэл үнэ нь өссөн байна. Энэ нь төрөөс үзүүлж байгаа шат шатны дэмжлэг, туслалцаа хэтэрснийг харуулж буй хэрэг. Бүх шатанд нь хөнгөлөлттэй зээл, дэмжлэгийг үзүүлсэн. Эцсийн дүнд нь иргэд үнэтэй гурил хэрэглэж байгаа тул энэ байдалтай Засгийн газар эвлэрэхгүй гэдгийг онцлов.
Гол асуудал нь гурил үйлдвэрлэгч нартай холбоотой. Монголын гурил үйлдвэрлэгчдийн бодлого төлөвлөлтийн нэгдсэн холбоо гэдэг холбоонд гурил үйлдвэрлэгчид гишүүнчлэлтэй байдаг. Ингээд холбоон дээрээ очиж ярьж сууж байгаад л гурилын үнээ зэрэг нэмээд явдаг байдал ажиглагдсан гэдэг мэдээллийг ШӨХТГ-ын дарга Б.Билгүүн энэ оны хоёрдугаар сард хийсэн хэвлэлийн хурлын үеэр мэдэгдсэн.
Гурил бол инфляцид шууд нөлөө үзүүлдэг стратегийн гол бүтээгдэхүүн юм. Тиймдээ ч гурил үйлдвэрлэгчид зохиомлоор үнэ нэмэхгүй гэж төртэй гэрээ байгуулж, жил бүр хөнгөлөлттэй зээл авдаг. Тодруулбал 2021-2023 онд 6-9 гурил үйлдвэрлэгчид нийт 209 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгожээ.
Гэвч үйлдвэрлэл эрхлэгчид гэрээний үүргээ биелүүлэлгүй сүүлийн хоёр жилд гурилын үнээ 62.9 хувиар өсгөсөн нь 2021 онд 1500-1600 төгрөгийн үнэтэй байсан гурилын үнэ 2023 оны есдүгээр сар хүртэл 1875-2751 төгрөг болж, нэмэгдүүлсэн. Одоо ч гурилын үнийн өсөлт зогсоогүй бөгөөд цаашид ч нэмэгдэх хандлагатай байгаа гэнэ.
Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Д.Амарбаясгалан: “ШӨХТГ-аас “Үнийн зохиомол өсөлтийг бий болголоо. Үгсэн хуйвалдаж, үнэ нэмсэн нь тогтоогдлоо” гэж акт тавьсан. Гэтэл гурил үйлдвэрлэгч “Тавьсан актын төлбөрийг гурилын үнээ нэмээд л авчихна шүү дээ” гэж Монголын төрийг ард иргэдтэй нь дарамталж байна. Бүх шатанд хөнгөлөлттэй зээл, тусламж авсан хэрнээ дэлхийн зах зээлээс гурав дахин өндөр үнээр гурил худалдаалж байна. Асуудал шийдвэрлэхийн тулд төр шийдвэр гаргах гэхэд бойкот үзүүлж, дарамталдаг жишиг нэгэнт тогтчихжээ. Гурил үйлдвэрлэгчид үе үеийн УИХ, Засгийн газрын шийдвэрт нөлөөлөөд сурсан байна. Тиймээс Засгийн газар энэ байр сууринаас ухрахгүй. Гурилын импортын татварыг тэглэснээр 2600-3000 төгрөгөөр худалдаалагдаж байгаа гурил 1600 төгрөгийн үнэтэй болох боломжтой” гэв.
Гурилыг импортын татваргүй урт хугацаанд оруулж ирэх нь ямар үр дүнд хүрэх вэ гэдгийг бодолцох л ёстой асуудал. Магадгүй импортын татварыг олон жилээр чөлөөлбөл, дотоодын гурил үйлдвэрлэл, газар тариалангийн салбарт сөрөг нөлөө үзүүлбэл тэр даруйд нь энэ хуульд өөрчлөлт оруулж болно гэдгийг ЗГХЭГ-ын дарга мэдэгдсэн. Ерөнхийдөө Засгийн газрын энэ үйлдэл нь гурилын үйлдвэрүүдийг дампууруулах бус шударгаар өрсөлдөж, зах зээлийн үнэ тогтоох гэсэн арга.
